Bayılma durumu senkop olarak tanımlanıyor. Senkop kan akımının beyinde geçici olarak azalması sonucu şuur ve postür kaybıyla meydana geliyor. Bayılma, altta yatan birçok hastalığa bağlı olarak gelişebiliyor ve kaynağının belirlenmesi önem taşıyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Hatice Hale Tüzün, senkop (bayılma) ile ilgili bilgi verdi.
Senkop (bayılma) beyin kan akımının geçici olarak azalması sonucu gelişen, birkaç dakika süren, geçici şuur ve duruş (postür) kaybı olarak tanımlanır. Yani hasta bayılma sırasında şuuru kaybolduğundan olup biteni hatırlayamaz ve postür kaybı nedeni ile düşer. Her 4 kişiden biri hayatı boyunca en az 1 kez senkop yaşamaktadır.
SENKOP FARKLI NEDENLERLE ORTAYA ÇIKABİLİYORSenkopun kendisi bir hastalık değildir. Altta yatan bir hastalığın veya durumun sonucu olarak ortaya çıkar. En sık senkop nedeni olan durumlar;
Vazomotor senkop (nörokardiyojenik senkop): Vazovagal senkop, aşırı ağrı hissi, kalabalık ve sıcak bir alanda ayakta durma, kan görme, sıcak duş alma, işeme, dışkılama gibi bir takım uyarılarla tetiklenebilir. Vazovagal senkop öncesinde genellikle baş dönmesi, bulantı, terleme, kulak çınlaması, göz kararması gibi belirtiler görülür.
Karotis sinus senkopu: Beyini besleyen önemli bir damar olan ve boyunda bulunan karotis arterin 2’ye ayrıldığı yere karotis sinüs adı veriliyor. Burası basıya uğrarsa kalp hızında yavaşlama ve kan basıncında düşme olur. Bu çoğunlukla bir probleme neden olmaz fakat bazı hastalarda bu basıya cevap aşırı olabilir (karotis sinüs hipersensitivitesi) ve bunun sonunda ani bilinç kaybı olabilir. Hassas olan kişilerde başı yana çevirme, boyna sıkı takı takma veya boynu sıkan kıyafetler giyme nedeniyle senkop oluşabilir.
Defekasyon ve işeme senkopu: Dışkılama ve işeme sırasında meydana gelen bayılma nöbetleridir. İşeme senkopu sıklıkla gece idrarını yapmak için uyanan ileri yaş erkeklerde görülür. Mekanizmasının mesanenin aşırı dolmasının ardından ayakta-hızlı işeme ile mesanenin boşaltılması sırasında tansiyon değerlerinin hızlı düşmesi olduğu düşünülmektedir.
Öksürük veya katılarak gülme ile ortaya çıkan senkop: Refleks senkop türü içerisinde yer almaktadır. Duygusal boşalmalarla tetiklenebilen bir bayılma türüdür.
Psikojenik nedenlerle ortaya çıkan senkoplar (panik atak, konversif nöbetler): Panik atak, konversif nöbetler gibi durumlar gibi psikojenik nedenler sonucu ortaya çıkan bayılmalardır.
Sebebi bilinmeyen senkoplar: Bu durum senkop vakalarının üçte birini oluşturur ve tüm araştırmalara rağmen senkop nedeni tespit edilemez.
Altta yatan bir hastalığın bulunmadığı bazı senkopların nedenleri şöyle sıralanmaktadır:
Postural-ortostatik taşikardi sendromu, kişi oturduktan veya yattıktan sonra aniden ayağa kalktığında meydana gelen çok hızlı kalp atış hızından (taşikardi) kaynaklanmaktadır. Kalp atış hızı dakikada 30 vuruş veya daha fazla hızlanabilir. Artış genellikle ayakta durduktan sonra 10 dakika içinde gerçekleşir. Bu durum en çok kadınlarda görülür ancak erkeklerde de ortaya çıkabilmektedir.
ÇARPINTI, BULANTI, KUSMA SENKOP NEDENİ OLABİLİRSenkop öncesinde (presenkop dönem) hastalarda genellikle çarpıntı, bulantı, kusma, baş dönmesi, soğukluk-solukluk, terleme, şaşkınlık yakınması vardır. Kişi eğer bu belirtileri tanıyor ise hissettiği sırada oturabilir ya da ayaklarını yukarı kaldırıp uzanabilirse presenkop bulguları gerileyip senkop ortaya çıkmayabilir. Eğer kişi bayılırsa şuur ve postür kaybıyla meydana gelen senkop sonucu kişide düşüş yaşanmaktadır.
Senkop tanısı için en önemli adım hastanın ve olay sırasında yakınında bulunan kişilerin dinlenmesi, tıbbı geçmişe yönelik ayrıntılı öykünün alınması ve ardından fizik/ nörolojik muayenedir. Öykü ve fizik muayene sonrasında gerekirse kardiyolojik incelemeler (muayene/EKO/EKG/ ritim ve tansiyon holter, tilt table testi) ve nörolojik incelemeler (Beyin tomografisi veya MRI, EEG (epileptik nöbet ile benzeyen senkoplarda) yapılır.
Senkop tedavisi hastanın ve hastalığın özelliklerine göre değişmektedir. Özellikle hastanın yaşına, bayılma sırasındaki şikayetlerine ve altta yatan hastalıklara göre değişmektedir. Genelde çoğu kişide senkop nedensiz ve bir kereye mahsus yaşanabilmektedir. Ancak sık tekrarlayan vakalarda altta yatan neden kalp damar hastalıkları yla veya diğer başka hastalıklarla bağlantılı ise bu hastalıklar tedavi edilmektedir.
Doğru tanı ve tedavi planlaması ile senkop yönetilebilir ve kontrol altına alınabilir tıbbi bir sorundur. Bir senkop atağı geçirildiğinde bir başka nöbet geçirme olasılığı yaklaşık %30’dur. Başka bir atak geçirme riski ve durumun kişiyi nasıl etkilediği, nedenleri ve yaş, cinsiyet ve sahip olunan diğer tıbbi problemler dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Bayılma her zaman önlenemeyebilir. Bayılacak gibi hissediyorsanız, uzanın ve bacaklarınızı kaldırın. Bu eylem, yerçekiminin beyninize kan akışını sürdürmesini sağlar. Eğer yatamıyorsanız, oturun ve kendinizi daha iyi hissedene kadar başınızı dizlerinizin arasına koyun.
